Phóng viên (PV): Thưa bà, vì sao thuốc lá cần phải được đưa vào danh sách những mặt hàng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt?

Bà Nguyễn Hoàng Uyên: Mặc dù tỷ lệ hút thuốc lá ở nam giới trưởng thành Việt Nam đã giảm từ 47,4% năm 2010 xuống 45,3% năm 2015 và 41,1% năm 2021, nhưng mức giảm này là khiêm tốn và tỷ lệ hút thuốc ở nam giới vẫn cao. Theo Điều tra tình trạng sử dụng thuốc lá ở người trưởng thành được tổng hợp số liệu từ 44 tỉnh, thành phố đại diện cho 6 vùng kinh tế - xã hội, năm 2024 cho thấy, Cần Thơ cao nhất với tỷ lệ 55,2% nam giới trưởng thành sử dụng thuốc lá. Thấp nhất là tỉnh Nghệ An với 21,1%. Tỷ lệ này ở Long An là 47,1%.

Như vậy, Việt Nam hiện vẫn có số người hút thuốc cao, gây ra nhiều gánh nặng về bệnh tật. Tình trạng này tạo áp lực lớn cho ngành y tế, ngân sách nhà nước và ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng giống nòi, thể trạng người Việt trong tương lai.

Để kiểm soát tốt việc quản lý mục tiêu giảm tác hại của thuốc lá trong Nhân dân, thuế thuốc lá là biện pháp nhanh, hiệu quả và tiết kiệm chi phí nhất để giảm tiêu dùng, qua đó góp phần giảm gánh nặng bệnh tật và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực. Và đây cũng là nguồn lực quan trọng thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội bền vững, phù hợp với chiến lược quốc gia.

PV: Thưa bà, việc tăng thuế tiêu thụ đặc biệt cho thuốc lá có ý nghĩa như thế nào?

Bà Nguyễn Hoàng Uyên: Tôi rất đồng tình với việc điều chỉnh tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá. Đây là bước đi đúng đắn, cần thiết và cấp bách nhằm giảm tỷ lệ sử dụng thuốc lá, nhất là trong giới trẻ; thể hiện rõ quan điểm lấy sức khỏe người dân làm trung tâm trong hoạch định chính sách. Đồng thời, việc tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá còn phù hợp với cam kết quốc tế, khuyến nghị của Tổ chức Y tế Thế giới và xu hướng chung trong khu vực.

Việc tăng thuế không nhằm gây khó khăn cho ngành sản xuất mà là một chiến lược toàn diện để bảo vệ sức khỏe cộng đồng, tăng cường trách nhiệm xã hội và hướng đến phát triển bền vững.

PV: Lộ trình tăng Thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá được thực hiện ra sao thưa bà?

          Bà Nguyễn Hoàng Uyên: Điều 8 dự thảo Luật đưa ra mức thuế suất đối với thuốc lá là 75% và theo lộ trình tăng dần, áp dụng đồng thời thuế suất tỷ lệ và thuế tuyệt đối, cụ thể ít nhất 2.000 đồng mỗi gói thuốc vào năm 2027 và tăng dần đạt 10.000 đồng vào năm 2031.

         Hiện nay, mức thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá của nước ta còn thấp so với khuyến nghị của Tổ chức Y tế Thế giới và các nước trong khu vực ASEAN. Hiện trên thị trường có tới 40 nhãn hiệu thuốc lá giá bán lẻ dưới 10.000 đồng mỗi gói 20 điếu, nhiều nhãn hiệu chỉ có mức giá 7.000 - 8.000 đồng cho 20 điếu. Với mức giá thuốc lá bán lẻ thấp như vậy người có thu nhập thấp, người mới hút, kể cả trẻ em và trẻ vị thành niên dễ tiếp cận.

          Vì vậy, theo tôi nên tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá ngay từ đầu năm 2026 với mức tăng khởi điểm là 5.000 đồng mỗi gói và tăng định kỳ hằng năm đến năm 2030 đạt mức thuế tuyệt đối là 15.000 đồng mỗi gói thuốc bên cạnh việc giữ nguyên mức thuế tỷ lệ 75% hiện nay theo khuyến nghị của Tổ chức y tế thế giới; đồng thời cũng cần nghiên cứu phương án tính thuế các sản phẩm thuốc lá trên giá bán lẻ. Có như vậy chính sách thuế mới giúp giảm tỷ lệ sử dụng thuốc lá theo đúng mục tiêu mà Chính phủ đã đặt ra tại Chiến lược quốc gia về phòng, chống tác hại của thuốc lá đến năm 2030. Kiến nghị này cũng phù hợp với xu hướng chính sách quốc tế, của Tổ chức Y tế Thế giới và kinh nghiệm thành công của nhiều nước trong khu vực. 

PV: Xin cảm ơn bà.

Bà Nguyễn Hoàng Uyên (áo trắng) trong buổi làm việc với Quỹ phòng chống tác hại thuốc lá năm 2025.

Thanh Bình thực hiện