Theo đó, hướng dẫn 15 lược bỏ điểm 8.1, 8.2 mục III của hướng dẫn 05/2022 quy định về việc xử lý kỷ luật đảng viên vi phạm quy định chính sách dân số.

Trong đó, điểm 8.1 quy định xử lý đảng viên vi phạm nếu thực hiện các biện pháp kế hoạch hóa gia đình (KHHGĐ) sẽ gây ảnh hưởng đến sức khỏe thai sản (có xác nhận của bệnh viện cấp huyện và tương đương trở lên) thì được xem xét giảm nhẹ mức kỷ luật. Còn điểm 8.2 quy định xử lý đảng viên vi phạm do cố ý hoặc cưỡng ép không thực hiện KHHGĐ thì xem xét tăng nặng mức kỷ luật.

Đồng thời, hướng dẫn 15 cũng bổ sung một số nội dung tại khoản 8 mục III hướng dẫn 05. Cụ thể, không xem xét xử lý đối với hành vi quy định tại khoản 2 điều 1 pháp lệnh 08/2008 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội sửa đổi điều 10 của pháp lệnh dân số 2003 sinh 1 hoặc 2 con, trừ trường hợp đặc biệt do Chính phủ quy định.

Việc bỏ quy định kỷ luật đảng viên sinh con thứ 3 nhằm thích ứng linh hoạt trước những biến động về cơ cấu dân số và yêu cầu phát triển bền vững trong tình hình mới.

Trước đó, theo quy định 102 năm 2017 về xử lý kỷ luật đảng viên vi phạm do Ban Chấp hành Trung ương ban hành, việc kỷ luật đảng viên vi phạm về chính sách dân số và KHHGĐ rất "nghiêm ngặt". Trong đó quy định cụ thể mức kỷ luật từ khiển trách, cảnh cáo đến khai trừ đối với đảng viên sinh con thứ 3, 4, 5.

Đến năm 2022, Bộ Chính trị ban hành quy định 69 về kỷ luật tổ chức đảng, đảng viên vi phạm. Quy định mới này đã không còn liệt kê các hành vi đảng viên sinh con thứ 3, 4, 5 bị kỷ luật mà thay vào đó là cụm từ "vi phạm chính sách dân số". Đảng viên sinh con thứ 3 trở lên sẽ vi phạm chính sách dân số và có thể bị xem xét kỷ luật khiển trách, trừ một vài trường hợp cụ thể.

Đến nay Bộ Chính trị đồng ý sửa đổi quy định theo hướng không xử lý kỷ luật trường hợp sinh con thứ 3 trở lên, đồng bộ với việc sửa đổi các quy định của pháp luật (không hồi tố những trường hợp đã bị xử lý kỷ luật).

Theo Bộ Y tế, đây là một trong những chính sách nhằm duy trì mức sinh thay thế trên phạm vi cả nước. Đặc biệt trong bối cảnh mức sinh thay thế hiện nay đang giảm nhất trong 12 năm trở lại đây và dự báo sẽ tiếp tục giảm trong những năm tiếp theo.

Tổng tỉ suất sinh năm 2022 đạt 2,01 con/phụ nữ; năm 2023 ước tính là 1,96 con/phụ nữ. Mức sinh còn chênh lệch đáng kể giữa các vùng, nhóm dân cư và sự chênh lệch này chưa được thu hẹp rõ rệt.

Xu hướng không muốn hoặc sinh rất ít con đã xuất hiện ở một số đô thị, nơi có điều kiện kinh tế phát triển. Trong khi đó tại một số nơi điều kiện kinh tế, xã hội khó khăn, mức sinh vẫn cao, thậm chí rất cao trên 2,5 con/bà mẹ tuổi sinh đẻ. Trong khi tại TP.HCM và khu vực Đông Nam Bộ, Đồng bằng sông Cửu Long, mức sinh đã giảm xuống còn 1,3-1,8 con/bà mẹ.

Để duy trì vững chắc mức sinh thay thế (bình quân mỗi phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ có 2,1 con) trên phạm vi cả nước, Bộ Y tế đề xuất các cặp vợ chồng, cá nhân có quyền quyết định tự nguyện, bình đẳng và có trách nhiệm trong việc sinh con, thời gian sinh con, số con.

Việc bỏ quy định kỷ luật đối với đảng viên sinh con thứ 3 là chính sách được nhiều đảng viên mong đợi để được tự quyết định quyền tự quyết số con được sinh ra. Chính sách cũng được kỳ vọng sẽ góp phần làm tăng mức sinh trước thực trạng mức sinh thấp như hiện nay.

Thanh Bình