Phóng viên (PV): Thưa bác sĩ thế nào là nghiện thuốc lá (TL)?

Bs. Huỳnh Hữu Dũng: Nghiện TL là bệnh lý, được xếp vào nhóm rối loạn tâm thần và hành vi, có mã bệnh là F17 nghiện nicotine. Nicotine chính là thủ phạm gây nghiện trong thuốc lá. Nghiện thuốc lá thường là kết hợp của nghiện tâm lý, hành vi với nghiện thực thể - dược lý.

Nghiện TL là trạng thái rối loạn tâm thần - hành vi do tương tác giữa cơ thể với nicotin trong thuốc lá. Biểu hiện bằng cảm giác thôi thúc mạnh mẽ buộc người nghiện phải hút thuốc lá (HTL). Hành vi HTL giúp người nghiện có được cảm giác sảng khoái và tránh được cảm giác khó chịu vì thiếu thuốc. Người HTL tiếp tục hút ngay cả khi biết rõ hay thậm chí là bị các tác hại do TL gây ra.

  PV: Thưa bác sĩ, có phải người nào HTL cũng sẽ nghiện?

Bs. Huỳnh Hữu Dũng: Không hẳn như vậy. Vì có sự khác biệt do gen qui định. Các tế bào thần kinh và thụ thể nicotine không đồng nhất giữa các cá thể và vì thế sẽ phản ứng khác nhau khi tiếp xúc với nicotine. Ở một số người, thụ thể trơ với nicotine nên nicotine không gây ra hiệu ứng tâm thần kinh, do đó họ sẽ không nghiện. Một số khác, ngay lần đầu tiên tiếp xúc với nicotine thụ thể nicotine phản ứng mạnh, gây ra nhiều hiệu ứng tâm thần kinh và khởi phát con đường gây nghiện thuốc lá. Không thể đoán được ai là người không đáp ứng với nicotine, cho nên tốt hơn hết là đừng bao giờ thử.

PV: Một người khi nào được cho là cai nghiện TL thành công thưa bác sĩ?

Bs. Huỳnh Hữu Dũng: Cai nghiện TL được xem là thành công thì người đó phải từ bỏ hoàn toàn, liên tục thuốc lá trong ít nhất 12 tháng. Nghĩa là người đó hoàn toàn không HTL chủ động cũng không bị HTL thụ động liên tục trong vòng 12 tháng.

Còn đã cai thành công rồi nhưng sau đó quay lại hút thì được gọi là tái nghiện TL. Và đây cũng nên được xem là một bước quá độ trong tiến trình cai TL vì thật sự cai TL không hề dễ dàng. Do vậy chúng ta không nên tồn tại khái niệm thất bại trong cai TL mà chỉ tồn tại khái niệm cai TL chưa thành công.

PV: Bác sĩ có thể giới thiệu phương pháp cai nghiện TL nào tốt nhất?

Bs. Huỳnh Hữu Dũng: Không có phương pháp nào được gọi là “tuyệt vời” để cai TL. Điều kiện tiên quyết để cai thuốc thành công đó là quyết tâm cai TL của bản thân người HTL. Thành công cai TL không phải nhờ vào “phép lạ” mà dựa vào nỗ lực của bản thân. Tất nhiên, việc cai TL sẽ dễ dàng hơn nếu có sự hỗ trợ, động viên của thầy thuốc, gia đình và bạn bè.

PV: Vậy làm thế nào để giúp người cai TL tăng thêm quyết tâm?

Bs. Huỳnh Hữu Dũng: Thứ nhất là người HTL xây dựng ý định cai thuốc. Thứ hai là tìm lý do để cai thuốc, ví dụ như để dành tiền cho con ăn học. Thứ ba là củng cố quyết tâm cai thuốc bằng cách: thông báo với các thành viên trong gia đình, bạn bè, đồng nghiệp biết về việc cai TL của mình để mọi người ủng hộ, giúp đỡ như không mời hút thuốc, tránh đến những nơi có người hút thuốc tụ tập,...

Thứ tư là chọn ngày thích hợp để bỏ TL, nhưng ngày đó không nên xa quá vì như vậy sẽ dễ bỏ cuộc hoặc cho qua. Thứ năm là lên kế hoạch hoạt động để giảm bớt căng thẳng và thèm thuốc, ví dụ như chuẩn bị sẵn là sau khi ăn cơm xong sẽ làm gì để không HTL hoặc nhờ ai nhắc nhở nếu thấy mình có ý định hút thuốc. Nên lựa thời điểm ít căng thẳng để bỏ thuốc vì những lúc căng thẳng sẽ làm quyết tâm cai thuốc của bạn chùng đi.

Thứ sáu là tìm đến các nhà tư vấn để gặp trực tiếp hoặc nói chuyện qua điện thoại. Người muốn cai TL có thể gọi điện đến Tổng đài tư vấn cai TL miễn phí của Bệnh viện Bạch Mai số 18006606 trong khoảng thời gian từ 08giờ 00 đến 20giờ 30 tất cả các ngày trong tuần trừ ngày lễ, Tết.

PV: Những thói quen nào ảnh hưởng đến việc cai nghiện TL thưa bác sĩ?

Bs. Huỳnh Hữu Dũng: Khi cai TL, một là người cai phải tập thói quen mới là uống cà phê không hút thuốc. Khói TL có chứa hydrocarbure làm tăng hoạt động của men chuyển hoá cà phê ở gan. Khi cai TL, men này không hoạt động mạnh nữa, làm lượng cafein được giữ lâu hơn trong cơ thể, nếu tiếp tục uống nhiều cà phê như trước sẽ gây kích thích, bứt rứt và mất ngủ trong một số trường hợp.

Hai là uống rượu nhiều liên tục là yếu tố cản trở cho cai TL. Rượu có tác động giảm lo âu, còn TL thì gây hưng phấn. Cai TL sẽ dễ hơn khi không uống hay uống rượu bia vừa phải. Trong trường hợp vừa nghiện rượu vừa nghiện TL, cần phải tiến hành cai đồng thời.

PV: Có loại thuốc nào để hỗ trợ cai nghiện TL thưa bác sĩ?

Bs. Huỳnh Hữu Dũng: Các loại thuốc dùng cho người cai nghiện TL thường là Nicotine thay thế, Bupropion, Varenicline được chỉ định rộng rãi, trừ khi có chống chỉ định tuyệt đối. Mục tiêu là giúp giảm nhẹ hội chứng cai TL, làm quá trình cai TL diễn ra nhẹ nhàng hơn. Sự phối hợp giữa tư vấn và thuốc bao giờ cũng giúp người cai nghiện TL thành công dễ dàng hơn.  

Bên cạnh đó còn có một số phương pháp hỗ trợ cai nghiện TL như: trì hoãn hút thuốc nhưng không được hút bù, hút mạnh, hít hơi dài; hít thở sâu 10 lần để cơ thể thư giãn từ bên trong cho đến khi cơn thèm thuốc qua đi; uống nước là một cách thay thế lành mạnh hơn là ngậm điếu thuốc trong miệng; khi thèm thuốc nên hướng vào một hành động khác như đi tắm, đọc sách, đi dạo, nghe nhạc...; dùng phương pháp Nhĩ châm, bấm huyệt.

THANH BÌNH thực hiện